Následující text není historickou studií. Jedná se o převyprávění pamětníkových životních osudů na základě jeho vzpomínek zaznamenaných v rozhovoru. Vyprávění zpracovali externí spolupracovníci Paměti národa. V některých případech jsou při zpracování medailonu využity materiály zpřístupněné Archivem bezpečnostních složek (ABS), Státními okresními archivy (SOA), Národním archivem (NA), či jinými institucemi. Užíváme je pouze jako doplněk pamětníkova svědectví. Citované strany svazků jsou uloženy v sekci Dodatečné materiály.

Pokud máte k textu připomínky nebo jej chcete doplnit, kontaktujte prosím šéfredaktora Paměti národa. (michal.smid@ustrcr.cz)

Tinatin Japharidze თინათინ ჯაფარიძე (* 1978)

Note: English translation follows after the Georgian text!

თინათინ ჯაფარიძე დაიბადა თბილისში 1978 წელს. ის ისტორიკოსია, არქივებთან მუშაობის გამოცდილებით. ინტერვიუში თინათინი დიდი ბაბუის, ვიქტორ ჭედიას შესახებ გვიყვება, რომელიც რეპრესირებულია. თავად თინათინი ამ საკითხით ბავშვობაშივე დაინტერესდა, რადგან ბებიამისი, ვიქტორ ჭედიას ქალიშვილი, მამამისის ამბებს მუდმივად ჰყვებოდა. ოჯახში მუდმივად საუბრობდნენ ბათუმში ცხოვრებაზე, სანამ ვიქტორს დააკავებდნენ. თუ ვინ იყო ეს ადამიანი, როგორი სახლი ჰქონდათ, როგორი მეგობრები ჰყავდათ და როგორ დასრულდა ეს ყველაფერი 1938 წელს, დიდი ტერორის პერიოდში.

ვიქტორ ჭედია 1937 წელს დააპატიმრეს და 1938 წელს დახვრიტეს, თუმცა ოჯახმა ამის შესახებ წლების განმავლობაში არაფერი იცოდა. ვიქტორი პირველად დააპატიმრეს 1922 წელს. ის აქტიური მენშევიკი იყო და მონაწილეობდა 1924 წლის აჯანყების მომზადებაში, ჰქონდა არალეგალური სტამბა და იყო ანტისაბჭოთა ამბოხის ბათუმის შტაბის წევრი. პირველი დაპატიმრების შემდეგ ოჯახს მუდმივად ჩხრეკდნენ, ავიწროებდნენ ფრანგი გუვერნანტისა და მოსამსახურის ყოლის გამო, რადგან საბჭოთა ოჯახს დაქირავებული მუშახელი არ უნდა ჰყოლოდა. 1924 წლის ბოლოს ვიქტორ ჭედია ციხიდან გაათავისუფლეს. მიუხედავად ახლო მეგობრების თხოვნისა, ის საქართველოში დარჩა და ემიგრაციაში არ წავიდა. ახლობლებს უთხრა, რომ საკუთარი ქვეყნის წინაშე არანაირი დანაშაული არ ჰქონდა და აქ ცხოვრებას გააგრძელებდა. მეტიც, 1920-იანი წლების მეორე ნახევარში, ახალი ეკონომიკური პოლიტიკის (НЕП) წლებში ის დააწინაურეს, მუშაობდა ქალაქის საბჭოში სხვადასხვა პოზიციაზე, ბოლოს კი იკავებდა ბათუმის კეთილმოწყობის სამსახურის უფროსის პოზიციას და არაერთ მნიშვნელოვან ინფრასტრუქტურულ პროექტს ხელმძღვანელობდა.

ოჯახი შეძლებული იყო, ფლობდა დიდ სახლსა და ქონებას, რაც ყურადღებას იქცევდა და შურს იწვევდა. ისინი საკუთარ სახლში დევნილებად ეტაპობრივად იქცნენ, ჯერ სახლის ნაწილი ჩამოართვეს, 1938 წელს კი, ვიქტორის დახვრეტის შემდეგ, ოჯახი სრულად გამოასახლეს. ერთ ღამეს სახლში შინსახკომის ოფიცრები მოვიდნენ და საოჯახო ფოტოალბომები და დოკუმენტები გაანადგურეს, ფოტოების ნაწილი კი მეზობელმა ქალმა გადაარჩინა და შეინახა.

აჭარაში რეპრესიები ძალიან ბევრ ადამიანს შეეხო. თინათინ ჯაფარიძის თქმით, მცდარია აზრი, რომ სამიზნე მხოლოდ ელიტა იყო - დიდ ტერორს არაერთი გლეხის სიცოცხლეც ემსხვერპლა. განსაკუთრებული ყურადღება ექცეოდა ადამიანის კონტაქტებს საზღვარგარეთ: ერთი სიტყვით, რეპრესიებს ვერც ერთი ფენა ვერ გადაურჩა. ვიქტორ ჭედიას 6 შვილი ჰყავდა, რომელთაგანაც ორი ქალიშვილი, მათ შორის თინათინის ბებია, ყველაზე აქტიურად საუბრობდნენ რეპრესიების თემაზე და არასდროს ერიდებოდნენ ამას. მათ კარგად ახსოვდათ ვიქტორის ისტორია, რადგან თინათინის ბებია 21 წლის იყო, როცა ოჯახს ეს ტრაგედია დაატყდა თავს. 1980-იანი წლების ბოლოს ეს თემები უფრო გააქტიურდა, რადგან საბჭოთა კავშირი დაშლის პირას იყო და ადამიანებმა წარსულის გადაფასება დაიწყეს.

მამამისის დაპატიმრების შემდეგ თინათინის ბებიამ თავის მოკვლაც კი სცადა, რადგან ეს მისთვის უდიდესი ტრაგედია იყო და მან მთელი ცხოვრება გაატარა მამამისის საფლავის ძიებაში. რეაბილიტაცია და ერთჯერადი კომპენსაცია ოჯახმა 1989 წელს მიიღო, მას შემდეგ, რაც სასამართლოს მიმართეს. ოჯახს სახლის დაბრუნებაც უნდოდა, თუმცა სიმბოლურად მხოლოდ მცირე ფართი გადასცეს, რაც ერთ-ერთი გამონაკლისი შემთხვევაა.

თინათინ ჯაფარიძემ კვლევა 2000-იან წლებში დაიწყო, რასაც ინტერნეტის დამსახურებად თვლის. რეპრესირებულთა ციფრულ ბაზაში ბაბუამისის დოკუმენტების ხილვამ მოტივაცია მისცა, რომ ძიება გაეგრძელებინა. როცა 2019 წელს გაიგო, რომ ბათუმში დიდი ტერორის მასობრივი სამარხი იქნა აღმოჩენილი, გაუჩნდა იმედი, რომ დიდი ბაბუის სამარხსაც მიაგნებდა. მისთვის დღემდე ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ იპოვოს ადგილი, სადაც მისვლას და რეპრესირებული წინაპრისთვის პატივის მიგებას შეძლებს. როცა თავდაპირველად ხელვაჩაურის სამარხები იხილა, უცნაური შეგრძნება დაეუფლა, რადგან ბებიამისი ამ ტერიტორიაზე წლების განმავლობაში მუშაობდა და შესაძლოა, მამამისის საფლავთან ასე ახლოს იყო.

თინათინის თქმით, ის ამ საკითხს არ იკვლევს მხოლოდ ვიქტორ ჭედიას ისტორიის გასაგებად. ის ამ პროცესში თითოეულ რეპრესირებულზე ფიქრობს. მისი აზრით, წარსულის გააზრების გარეშე მომავალი უბრალოდ არ იქნება. საბჭოთა კავშირი საქართველოს უმძიმესი წარსულია და აუცილებელია არსებობდეს მემორიალური ადგილი, რომელზეც ადამიანები მივლენ და შეეძლებათ უთხრან მომავალ თაობას, თუ რა ტრაგედია მოიტანა სტალინიზმმა, თუ რა იყო კომუნიზმი, ტოტალიტარიზმი და რა ხდება ქვეყანაში, რომელშიც მცირე ჯგუფს უსასრულო ძალაუფლება აქვს. სტალინიზმი მისთვის დაკავშირებულია შიმშილთან, რეპრესიებთან და სისხლზე დაფუნძებული იმპერიის შენებასთან. 

 

Tinatin Japaridze was born in Tbilisi in 1978. She is a historian with a background in archives. In the interview, Tinatin tells us about her great grandfather, Viktor Chedia, who is repressed. Tinatin herself became interested in this issue as a child, because her grandmother, the daughter of Viktor Chedia, constantly told her father‘s stories. The family constantly talked about living in Batumi before Viktor was arrested. Who was this person, what kind of house they had, what kind of friends they had and how it all ended in 1938, during the Great Terror.

Viktor Chedia was arrested in 1937 and shot in 1938, although the family did not know anything about it for years. He was arrested for the first time in 1922. He was an active Menshevik and participated in the preparation of the 1924 uprising, had an illegal printing press and was a member of the Batumi headquarters of the anti-Soviet uprising. After the first arrest, the family was constantly searched, harassed for having a French governess and a servant, because a Soviet family was not supposed to have hired labor. At the end of 1924, Viktor Chedia was released from prison. Despite the requests of his close friends, he stayed in Georgia and did not emigrate. He told his relatives that he had no crime against his country and would continue to live here. Moreover, in the second half of the 1920s, during the years of the New Economic Policy (НЕП), he was promoted, worked in various positions in the city council and led a number of important infrastructure projects.

The family was wealthy, owned a large house and property, which attracted attention and envy. They gradually became displaced persons in their own house, first the communists confiscated a part of the house, and in 1938, after Victor was shot, the family was completely evicted. One night, the officers of the NKVD came to the house and destroyed the family photo albums and documents, and some of the photos were saved and kept by a neighbor woman.

Repressions in Adjara affected many people. According to Tinatin Japaridze, it is wrong to think that the target was only the elite - the great terror also killed many peasants. Special attention was paid to people‘s contacts abroad: in a word, not a single layer could escape the repressions. Viktor Chedia had 6 children, of which two daughters, including Tinatin‘s grandmother, spoke most actively about the topic of repression and never shied away from it. They remembered Victor‘s story well because Tinatin‘s grandmother was 21 years old when this tragedy struck the family. In the late 1980s, these themes became more active as the Soviet Union was on the verge of collapse and people began to reevaluate the past.

After her father‘s arrest, Tinatini‘s grandmother even tried to kill herself because it was a great tragedy for her and she spent her whole life searching for her father‘s grave. The family received rehabilitation and one-time compensation in 1989, after they appealed to the court. The family also wanted to return the house, but symbolically only a small space was returned, which is one of the exceptional cases.

Tinatin Japaridze started her research in the 2000s, which she considers to be the merit of the Internet. Seeing her grandfather‘s documents in the digital database of the repressed motivated her to continue her search. When she heard in 2019 that the mass grave of the Great Terror was discovered in Batumi, she hoped that she would also find the grave of her great grandfather. To this day, it is very important for her to find a place where she can go and honor her repressed ancestor. When she first saw the Khelvachauri mass graves, she had a strange feeling because her grandmother had worked in the area for years and may have been so close to her father‘s grave.

According to Tinatin, she is not researching this issue only to understand the history of Viktor Chedia. She thinks of each repressed in this process. According to her, without understanding the past, there will be no future. The Soviet Union is the most difficult past of Georgia, and it is necessary to have a memorial place where people can come and tell the next generation what a tragedy Stalinism brought, what was communism, totalitarianism and what is happening in a country where a small group has unlimited power. Stalinism for her is associated with hunger, repression and building an empire based on blood.