Následující text není historickou studií. Jedná se o převyprávění pamětníkových životních osudů na základě jeho vzpomínek zaznamenaných v rozhovoru. Vyprávění zpracovali externí spolupracovníci Paměti národa. V některých případech jsou při zpracování medailonu využity materiály zpřístupněné Archivem bezpečnostních složek (ABS), Státními okresními archivy (SOA), Národním archivem (NA), či jinými institucemi. Užíváme je pouze jako doplněk pamětníkova svědectví. Citované strany svazků jsou uloženy v sekci Dodatečné materiály.

Pokud máte k textu připomínky nebo jej chcete doplnit, kontaktujte prosím šéfredaktora Paměti národa. (michal.smid@ustrcr.cz)

Avtandil Imnadze ავთანდილ იმნაძე (* 1940)

ინგლისური თარგმანის შემდეგ მოდის ქართული ტექსტი

Avtandil Imnadze, born on October 15, 1940, in Tbilisi, Georgia, is a distinguished Georgian dissident, politician, and director. During the 1970s, he fearlessly co-founded an illegal underground group, dedicated to challenging the oppressive Soviet regime through anti-Soviet and anti-Communist activities. As a result of his actions, he faced arrest and endured four years of hardship in the Perm prison camp, followed by an additional year of exile in Chumikan, Khabarovsk Krai. 

School years, Stalin‘s death, March 1956 protests and changing views about the USSR

He studied at the 7th public school of Tbilisi, which was considered one of the best schools at that time. He remembers the years spent at school positively.

Avtandil Imnadze remembers Stalin‘s death in detail. He says that he was so influenced by Soviet propaganda that he took it as a tragedy. Moreover, in March 1956, when the population of Georgia protested against Khrushchev‘s condemnation of the cult of Stalin, he and his older sister participated in the protests. 

Eventually, his views on the Soviet Union and Stalin changed after he became close to the family of his friend Romanoz Peradze. Romanoz’s father was the brother of Grigol Peradze (1), national hero of Georgia. He also fought against Bolsheviks in 1921, when they annexed Georgia – so he had every reason to hate Stalin and the USSR. He eventually influenced Avtandil and convinced him that Georgia would be better off without the Soviet Union. 

He was 17 years old when the events of the Prague Spring unfolded in Czechoslovakia. He remembers that he knew what was happening and supported the struggle of the Czech people for freedom, but it was unthinkable to say it out loud in Soviet Georgia.

Student years in Tbilisi and Kyiv; April 14, 1978 and arrest 

After graduating from school, Avtandil entered the Technical University of Georgia in Tbilisi, from where he was taken to the Kyiv Aviation Institute, where he spent 3 years. From the years spent in Ukraine, He remembers that Ukrainians and Russians were hostile towards each other even then, and the myth of „brotherly nations“ is another Soviet lie. 

After returning to Georgia, he continued his studies at the Technical University and became a geologist, but he worked in this field for a total of 4 years and then switched to directing. During his years at the Technical University of Georgia, he created the university theater together with Nemo Burtchuladze (2), and then he entered the Shota Rustaveli Theatre and Film University. After the rehearsals, the illegal group used to meet and discuss theoretical plans for the liberation of Georgia, but the KGB found out, summoned all of them and ordered them to stop. Nevertheless, the group continued to operate, but meetings were no longer held at the university. They were issuing and spreading proclamations throughout the 1970‘s.

To this day, he is grateful to Akaki Bakradze (3), who announced loudly that the Communists were going to remove the entry from the Constitution of Georgia, which declared Georgian as the state language in Georgia. It was Avtandil‘s idea to hold a massive protest on April 14, 1978. This greatly angered the KGB, and in just a few days, Avtandil was arrested. 

Life in the Perm prison camp and exile

Before the trial, he spent time in the KGB prison. At that time, Merab Kostava (4) and Zviad Gamsakhurdia (5) were also here, although it was practically impossible to have any kind of contact with other prisoners. They constantly took him to interrogations and asked him to name Tamar Chkheidze (6)  as his accomplice, but he never did that. suffered terrible psychological pressure, but was physically beaten only once in 5 years, in Novosibirsk prison. 

Finally, the court sentenced him to 4 years of imprisonment and 4 years of exile due to anti-Soviet agitation. Avtandil spent 4 years in the Perm 37th prison camp and 1 year in exile in Chumikan, Khabarovsk Krai. Along with him, during the same period, famous dissidents Yuri Orlov, Paruyr Hayrikyan, etc. served their sentences here. At the same time, Merab Kostava was in the 35th prison of Perm, with whom he corresponded with the help of Yuri Orlov.

Of course, prisoners were forced to work in the camp. Merab Kostava was purposefully spoiling the iron details that were sent to the Soviet military bases. Avtandil Imnadze also started doing this and both of them were often punished. The KGB constantly tried to recruit one of them as an informant, but without success. 

After spending 4 years in the Perm prison, he was exiled to the Far East, in the Khabarovsk Krai, in the city of Chumikan. Here he was isolated from all kinds of politics - there were no other political exiles in Chumikan. He worked as a watchman in a caviar warehouse for a year. After a year, he was released to Tbilisi for 1 month. Here, the KGB once again tried to recruit him, but again without success. When he was in Tbilisi, he was pardoned based on his mother‘s request. 

Returning to anti-Soviet activism, friendship with Zviad Gamsakhurdia and the national independence movement

Soon he returned to political activity. At that time, the national liberation movement was still not strong, however, after Merab Kostava was released from prison, the processes became more active. Avtandil Imnadze knew Zviad Gamsakhurdia well and was a member of „Ilia Chavchavadze Society“. He recalls that Gia Chanturia (7) and Irakli Tsereteli (8) believed that Zviad Gamsakhurdia should not become a leader, but Merab Kostava was of the opposite opinion. This undermined the unity of the movement, and Merabi‘s tragic death accelerated this process. 

Avtandil was initially a good friend of Zviad Gamsakhurdia and did everything to ensure that Zviad became the leader of all protests. But later, when Georgia became an independent country, their relationship deteriorated and Avtandil became a member of the opposition. Today he regrets it very much and thinks it was a KGB plan. He is sure that Zviad did not kill himself and that he was killed. 

He also talks about Zviad‘s so-called “repentance” in 1978.  The authorities claimed that he had confessed to the charges and recanted his beliefs. Despite this, Avtandil Imnadze says that Zviad sacrificed himself so that the Kremlin would make other concessions in return, therefore Zviad did not betray anyone. Later, the appointment of a referendum and the declaration of Georgia‘s independence came as a shock to Moscow, and Zviadi was punished for it. 

In 2000s Avtandil had a friendly relationship with Mikheil Saakashvili, the third president of Georgia. however, after Saakashvili‘s government showed signs of authoritarianism, they were no longer friends. Nevertheless, Avtandil Imnadze believes that Saakashvili developed the country a lot and a tough approach was definitely needed against the ex-communists who unfairly seized the wealth during the privatizations of the 1990s. 

Today, he is retired and lives with his family, rarely recalling the years spent in prison and exile.

1 Grigol Peradze – National hero of Goergia, Saint of Georgian Orthodox Church. He died in the Nazi
concentration camp of Auschwitz when he took the blame for the murder of a German officer to spare his
fellow prisoners, or, according to another report, when he entered a gas chamber in the place of a Jewish
prisoner who had a large family.
2 Nemo Burtchuladze – Georgian politician, one of the signatories of the Act of Independence of Georgia
3 Akaki Bakradze – Famous Georgian writer, literary critic, and art historian.

4 Merab Kostava - Georgian dissident; one of the leaders of the National-Liberation movement in Georgia.
National hero of Georgia.
5 Zviad Gamsakhurdia - Georgian politician, dissident, scholar, and writer. He became the first democratically
elected President of Georgia. National hero of Georgia.
6 Tamar Chkheidze – Georgian historian, politician and dissident. Daughter of a famous Georgian movie
director Rezo Chkheidze.
7 Gia Chanturia - Georgian politician and the National Democratic Party leader.
8 Irakli Tsereteli – Georgian politician and philologist.

------------------------- 

ავთანდილ იმნაძე დაიბადა 1940 წლის 15 ოქტომბერს თბილისში, საქართველოში. ის არის გამოჩენილი ქართველი დისიდენტი, პოლიტიკოსი და რეჟისორი. 1970-იან წლებში დააარსა არალეგალური იატაკქვეშა მოძრაობა, რომლის მიზანსაც ანტისაბჭოთა და ანტიკომუნისტური მოქმედებებით საბჭოთა კავშირის ძალადობრივ რეჟიმთან ბრძოლა წარმოადგენდა. ამის გამო ის დააპატიმრეს და ოთხი წლით პერმის ციხეში გამოამწყვდიეს, რასაც ერთწლიანი გადასახლება დაემატა ჩუმიკანში, ხაბაროვსკის მხარეში.

სკოლის წლები, სტალინის სიკვდილი, 1956 წლის დემონსტრაციები და სსრკ-ის შესახებ შეხედულებების ცვლილება

ავთანდილი თბილისის მე-7 საშუალო სკოლაში სწავლობდა, რომელიც იმ პერიოდში ერთ-ერთ საუკეთესო სკოლად მიიჩნეოდა. იქ გატარებულ წლებს პოზიტიურად იხსენებს.

ავთანდილ იმნაძეს სტალინის სიკვდილი დეტალურად ახსოვს. ის ამბობს, რომ იმდენად იყო საბჭოთა პროპაგანდით დაბრმავებული, რომ ეს მოვლენა ტრაგედიად აღიქვა. მეტიც, როცა 1956 წელს საქართველოს მოსახლეობამ ნიკიტა ხრუშჩოვის მიერ სტალინის კულტის დაგმობა გააპროტესტა, დემონსტრაციებში ავთანდილი უფროს დასთან ერთად მონაწილეობდა.

საბოლოოდ, მისი შეხედულებები საბჭოთა კავშირსა და სტალინზე შეიცვალა მას შემდეგ, რაც ის მეგობრის, რომანოზ ფერაძის, ოჯახს დაუახლოვდა. რომანოზის მამა საქართველოს ეროვნული გმირის, წმინდა გრიგოლ ფერაძის ძმა იყო და, გარდა ამისა, 1921 წელს ბოლშევიკების წინააღმდეგ კოჯორთან იბრძოდა. შესაბამისად, მას ბევრი მიზეზი ჰქონდა იმისათვის, რომ სტალინი და სსრკ შესძულებოდა. საბოლოოდ, მისმა შეგონებებმა იმოქმედა ავთანდილზე და დაარწმუნა ის, რომ საქართველო საბჭოთა კავშირის გარეშე უკეთ იქნებოდა.

ავთანდილი სულ რაღაც 17 წლის იყო, როცა ჩეხოსლოვაკიაში პრაღის გაზაფხულის მოვლენები დატრიალდა. იხსენებს, რომ იცოდა, რაც ხდებოდა და ჩეხი ხალხის თავისუფლებისათვის ბრძოლას მხარს უჭერდა, თუმცა მაშინდელ საბჭოთა საქართველოში ამის ხმამაღლა თქმა წარმოუდგენელი იყო. 

სტუდენტობის წლები თბილისსა და კიევში; 1978 წლის 14 აპრილი და დაპატიმრება

სკოლის დამთავრების შემდეგ ავთანდილი თბილისში, საქართველოს პოლიტექნიკურ უნივერსიტეტში ჩაირიცხა (დღეს თბილისის ტექნიკური უნივერსიტეტი), საიდანაც კიევის საავიაციო ინსტიტუტში გაგზავნეს, სადაც 3 წელი გაატარა. უკრაინაში გატარებული წლებიდან იხსენებს, რომ უკრაინელები და რუსები ერთმანეთის წინააღმდეგ მაშინაც მტრულად იყვნენ განწყობილები და „მოძმე ერების“ შესახებ მითი საბჭოთა მორიგი ტყუილია. 

საქართველოში დაბრუნების შემდეგ,  სწავლა ტექნიკურ უნივერსიტეტში გააგრძელა და გეოლოგი გახდა, თუმცა ამ სფეროში სულ 4 წლის განმავლობაში იმუშავა და შემდეგ რეჟისორობაზე გადაერთო. პოლიტექნიკურ უნივერსიტეტში სწავლისას ნემო ბურჭულაძესთან ერთად ჩამოაყალიბა უნივერსიტეტის თეატრი, შემდეგ კი შოთა რუსთაველის სახელობის თეატრისა და კინოს უნივერსიტეტში გადავიდა. რეპეტიციების შემდეგ არალეგალური ჯგუფი ერთმანეთს თეატრში ხვდებოდა და წევრები განიხილავდნენ საქართველოს დამოუკიდებლობის მოპოვების თეორიულ გეგმებს, თუმცა ამის შესახებ კგბ-მ გაიგო, თითოეული მათგანი დაიბარა და მსგავსი შეკრებების ორგანიზება აუკრძალა. ჯგუფი უნივერსიტეტში აღარ, თუმცა სხვა ადგილებში მაინც იკრიბებოდა. 1970-იან წლებში ისინი ანტისაბჭოთა პროკლამაციებს ბეჭდავდნენ და ავრცელებდნენ.

ავთანდილი დღემდე მადლიერია აკაკი ბაქრაძის, რომელმაც ხმამაღლა განაცხადა, რომ კომუნისტები საქართველოს კონსტიტუციიდან იმ მუხლის ამოღებას აპირებდნენ, რომელიც სახელმწიფო ენად ქართულს განსაზღვრავდა. 1978 წლის 14 აპრილის დემონსტრაციის მოწყობის იდეა სწორედ ავთანდილს ეკუთვნოდა, რამაც კგბ ძალიან გააბრაზა და სულ რამდენიმე დღეში ავთანდილი დააკავეს. 

ცხოვრება პერმის ბანაკში და გადასახლება

სასამართლომდე გარკვეული დრო კგბ-ის ციხეში გაატარა. ამ დროს იქ მერაბ კოსტავა და ზვიად გამსახურდიაც იმყოფებოდნენ, თუმცა ნებისმიერი სახის კონტაქტი სხვა პატიმრებთან, ფაქტობრივად, გამორიცხული იყო. დაკითხვებზე მუდმივად გაჰყავდათ და აიძულებდნენ, რომ თანამზრახველად თამარ ჩხეიძე დაესახელებინა, თუმცა უშედეგოდ. მიუხედავად იმისა, რომ საშინელი ფსიქოლოგიური ზეწოლის ქვეშ იყო, ფიზიკურად 5 წელიწადში მხოლოდ ერთხელ, ნოვოსიბირსკის ციხეში სცემეს. 

საბოლოოდ, სასამართლომ ანტისაბჭოთა აგიტაციის გამო, 4-წლიანი პატიმრობა და ამავე ვადით გადასახლება მიუსაჯა. ავთანდილმა პერმის 37-ე ციხეში 4 წელი, ხოლო ჩუმიკანში 1 წელი გაატარა. ამავე პერიოდში მასთან ერთად პერმში სასჯელს ცნობილი დისიტენტები, იური ორლოვი და პარუირ ჰაირიკიანი იხდიდნენ. ასევე, პერმის 35-ე ციხეში მერაბ კოსტავა იმყოფებოდა, რომელთანაც ავთანდილი კონტაქტს იური ორლოვის საშუალებით ამყარებდა.

რასაკვირველია, პატიმრებს ბანაკში იძულებით ამუშავებდნენ. ავთანდილი იხსენებს, რომ მერაბ კოსტავა რკინის დეტალებს, რომლებიც საბჭოთა სამხედრო ბაზებზე იგზავნებოდა, სპეციალურად აფუჭებდა. ამის გაგების შემდეგ მას ავთანდილ იმნაძემაც მიჰბაძა, რის გამოც ორივე მათგანი ხშირად ისჯებოდა. კგბ მუდმივად ცდილობდა, ერთ-ერთი მათგანი გადაებირებინა, თუმცა ეს მცდელობები უშედეგო იყო.  

პერმში გატარებული 4 წლის შემდეგ, ავთანდილი შორეულ აღმოსავლეთში, ხაბაროვსკის მხარეში, ქალაქ ჩუმიკანში გაგზავნეს. აქ ის ყოველგვარი პოლიტიკისგან ჩამოშორებული იყო - ჩუმიკანში არც ერთი სხვა პოლიტიკური დევნილი არ იმყოფებოდა. ხსენებული 1 წლის განმავლობაში ის ხიზილალის საწყობის დარაჯად მუშაობდა. შემდეგ თბილისში გამოუშვეს 1 თვით, სადაც კგბ-მ კიდევ ერთხელ სცადა უშედეგოდ მისი გადაბირება. თბილისში ყოფნისას, დედამისის მოთხოვნის საფუძველზე, შეიწყალეს და გადასახლების დარჩენილი სამი წელი მოუხსნეს.

ანტისაბჭოთა აქტივიზმის განახლება; მეგობრობა ზვიად გამსახურდიასთან და ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობა

თბილისში დაბრუნებიდან მალევე პოლიტიკური აქტივობა განაახლა. ამ დროისათვის ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობა ჯერ საკმარისად ძლიერი არ იყო, თუმცა მერაბ კოსტავას ციხიდან გამოსვლის შემდეგ პროცესები გააქტიურდა. ავთანდილ იმნაძე ზვიად გამსახურდიას კარგად იცნობდა და „ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების“ წევრიც იყო. მისი თქმით, გია ჭანტურია და ირაკლი წერეთელი ფიქრობდნენ, რომ ზვიადი ლიდერი არ უნდა გამხდარიყო, თუმცა მერაბ კოსტავა მათ ეწინააღმდეგებოდა. ამან მოძრაობის ერთიანობას ძირი გამოუთხარა, მერაბის ტრაგიკულმა გარდაცვალებამ კი პროცესი ძალიან დააჩქარა.

ავთანდილ იმნაძე თავდაპირველად ზვიადთან მეგობრობდა და ყველაფერს აკეთებდა, რომ ყველა პროტესტის ლიდერი ის ყოფილიყო. მიუხედავად ამისა, მოგვიანებით, როცა საქართველო დამოუკიდებელი ქვეყანა გახდა, ურთიერთობა დაეძაბათ და ის ოპოზიციის წევრი გახდა. დღესდღეობით ამას ძალიან ნანობს და თვლის, რომ ეს ყველაფერი კგბ-ის გეგმების ნაწილი იყო, ხოლო ზვიადს თავი არ მოუკლავს - ის მოკლეს.

ის საუბრობს 1978 წელს ზვიადის ე.წ „მონანიებაზეც“. ხელისუფლება ამბობდა, რომ მან  აღიარა ბრალი და თავის შეხედულებებზე უარი თქვა. ავთანდილ იმნაძის თქმით, ზვიადს არავისთვის უღალატია, ამ ქმედებით თავი გაწირა, რათა კრემლი სხვა დათმობებზე წასულიყო. მოგვიანებით, საქართველოს მიერ დამოუკიდებლობის რეფერენდუმის ჩანიშვნა მოსკოვისათვის შოკი იყო, რის გამოც გამსახურდია დაისაჯა.

2000-იან წლებში, ავთანდილს მეგობრული ურთიერთობა ჰქონდა საქართველოს მესამე პრეზიდენტთან, მიხეილ სააკაშვილთან. ის თვლის, რომ სააკაშვილმა ქვეყანა განავითარა და მკაცრი მიდგომა აუცილებელი იყო ყოფილი კომუნისტების წინააღმდეგ, რომელთაც 1990-იან წლებში პრივატიზაციისას დიდძალი ქონება უკანონოდ ჩაიგდეს ხელში.

დღესდღეობით, ის ოჯახთან ერთად ცხოვრობს და ციხესა და გადასახლებაში გატარებულ წლებს იშვიათად იხსენებს.