Následující text není historickou studií. Jedná se o převyprávění pamětníkových životních osudů na základě jeho vzpomínek zaznamenaných v rozhovoru. Vyprávění zpracovali externí spolupracovníci Paměti národa. V některých případech jsou při zpracování medailonu využity materiály zpřístupněné Archivem bezpečnostních složek (ABS), Státními okresními archivy (SOA), Národním archivem (NA), či jinými institucemi. Užíváme je pouze jako doplněk pamětníkova svědectví. Citované strany svazků jsou uloženy v sekci Dodatečné materiály.

Pokud máte k textu připomínky nebo jej chcete doplnit, kontaktujte prosím šéfredaktora Paměti národa. (michal.smid@ustrcr.cz)

Karen Hakobyan Կարեն Հակոբյան (* 1974)

• Ծնվել է 1974թ․, Երևանում

• 1996թ․ ավարտել է ԵՊՀ արևելագիտության ֆակուլտետը

• 1998թ․ ավարտել է Սանկտ Պետերբուրգի Հանրայի ծառայության ակադեմիան

• 1999թ․ Մարդկային ռեսուրսների կառավարման մագիստրոսի կոչում է ստացել Տվենտի համալսարանից (Նիդերլանդներ)

• 1993-1999թթ․ աշխատել է ՀՀ Ազգային Ժողովում, Նախագահի աշխատակազմում, ՀՀ Կենտրոնական բանկում և այլն

• 2000թ․ մինչ օրս մասնակցել և կազմակերպել է մի շարք քաղաքացիական նախաձեռնություններ, ծավալել իրավապաշտպան գործունեություն, խորհրդատվական և վերապատրաստման ծառայություններ է մատուցել Հայաստանում և արտերկրում գործող տարբեր կառույցների

Վերակառուցման հեղափոխական տարիները

The Revolutionary Perestroika Years

Կարեն Հակոբյանը ծնվել է 1974 թ․ հոկտեմբերի 24-ին, Երևանում։ Կարենի կարծիքով իրենց ընտանիքը ազգային և/կամ հակախորհրդային շարժումների մեջ ընդգրկվելու հակում ունեցող ընտանիք էր, որովհետև հայրը ժամանակին մասնակցել էր վաթսունականների ուսանողական շարժումներին, իսկ մայրական պապը Ստալինյան բռնաճնշումների զոհերից էր։ «Ես կարծում եմ, որ մենք էդ իմաստով տիպիկ ենք գուցե էդ թվերի ընտանիքների։ Պապան մասնակից էր էղել վաթսունականների շարժումներին ուսանողական, որոնք կառուցել էին Ծիծեռնակաբերդը արդյունքում, և էդ պատմությունները գիտեինք։ Մանրամասն չէ, բայց գիտեինք, որովհետև ընկերներով երբ որ հավաքվում էին, կուրսեցիներով, ընդեղ տենց պատմություններ հնչում էր, ու նաև հասկանում եմ, որ ըտեղ բավականին լուրջ բաներ են արել։ Եվ մեր տանը Արևմտյան Հայաստանի հարցը միշտ դրված ա եղել, բոլոր գրքերը միշտ պապան առնում էր։ Նենց չէր, որ կարդում էի կամ կարդացել էի, բայց էդ մասին միշտ խոսվել ա, որովհետև հայրիկիս կողմը ֆռանգ են, և միշտ կար էդ էրկիրը, Ալաշկերտը, սենց բաները միշտ խոսվել ա։ Իսկ մայրիկիս կողմը ստալինյան ռեպրեսիայի ենթարկված պապիկ ունեին, ըը, որի մասին էլ միշտ ցավը էդ հնչել ա, և արդեն էդ պերեստրոյկայի տարիներին, ես շատ լավ հասկանում էի, ինչ եղավ, իսկ նաև պերեստրոյկայի տարիներին էր, որ նրանց երկու քույրը, էդ պապիկի այսինքն երկու աղջիկը գնացին Կա-Գե-Բե և հանեցին ֆայլերը և էդ ժամանակ հանկարծ պարզեցին, որ իրանց հորը գնդակահարել են հենց էդ թվին, իսկ նրանք տարիներ շարունակ սպասել են, որ իրանց հայրը պիտի գար։ Եվ ես շատ լավ հիշում եմ էդ ցավը, որ․․․ ընդունված էր, որ Կոմունիստական կուսակցությունը տարավ մեր հորը, հա, տենց էին իրանք ընկալում»։ 

Karen Hakobyan was born in on October 24, 1974, in Yerevan. According to him, his family had a tendency to be involved in national and/or anti-Soviet movements, because her father had participated in the student movements of the sixties, and her maternal grandfather was a victims of Stalinist repressions. “I believe that we were in that sense typical of the families of those years. My father had participated in the student movements of the sixties, which had resulted in building Tsitsernakaberd, and we knew those stories. Not in detail, but we knew, because when they would gather with friends, with classmates, such stories would be heard there, and my understanding is that they had also done some serious stuff then. And the issue of Western Armenia was always present at our home, the dad would always buy all the books. It was not like I was reading them, but it was always spoken about it, because my father’s side is Frang [Catholic Armenians], and that ergir, Alashkert, was always there, such things were always spoken. Grandpa on my mother’s side was a victim of Stalin’s repressions, and that pain was always heard, and already during those perestroika years, it was clear to me what had happened. It was during perestroika years, when these two sisters, i.e. this grandpa’s two daughters, went to KGB and looked at the files, and had then suddenly found out that their father was executed exactly at that year, while they had been waiting for their father’s return for years. And I very clearly remember that pain… it was common [to think] that “The Communist Party took our father,” yes, they perceived it that way.”    

Կարենը կարծում է, որ իր կյանքը հեղափոխվել է վերակառուցման տարիներին, երբ 1988թ․, 14 տարեկանում, նա ընտրվել է մասնակցելու «Վերակառուցման ակտիվիստների հավաքին», որը Ղրիմի «Արտեկ» միջազգային ճամբարում կազմակերպված համամիութենական հավաք էր։ Կարենն իրեն համարում է «պերեստրոյկայի կադրերից»։ Այդ իրադարձությունը Կարենի կյանքում հեղափոխական էր մի քանի պատճառով։ Նախ, քանի որ այդ տարիներին «միայնք ծանոթով ու փողով էին սովորաբար հայտնվում Արտեկում», իսկ Կարենին ընտրել էին, քանի որ ինքը պիոներական հավաքի ժամանակ հանդես էր եկել բարեփոխումների ծրագրով, որը ներկաների մոտ ոգևորություն էր առաջացրել։ Այնուհետև, քանի որ բուն այդ հավաքը հեղափոխական էր թե՛ Արտեկի, թե՛ խորհրդային պիոներիայի պատմության համար։ 

Karen believes that his life was fully transformed during the years of perestroika, when in 1988, at the age of 14, he was selected to participate in the “Gathering of Perestroika Activists”, an all-union gathering organized in the international camp “Artek” in Crimea. Karen considers himself “one of the cadres of perestroika”. That event was revolutionary in Karen’s life for several reasons. First, because in those years “only people with acquaintances and money usually appeared in Artek”, and Karen was chosen because he presented a program of reforms during a pioneer meeting [in Yerevan], which caused enthusiasm among those present. Then, because that gathering itself was revolutionary both for Artek and for the history of the Soviet pioneer organization.

Կարենի կարծիքով այդ հավաքի մասնակիցները շատ էին տարբերվում մինչ այդ Արտեկում հայտնված դեռահասներից։ Նույնիսկ Արտեկի ջոկատավարներն իրենց բարկացած «էյ վի, պերեստռոյշիկի» էին անվանում, քանի որ իրենք խառնել էին «բոլոր պրոցեդուրաները, օրենքները, տրամաբանությունները, և հանկարծ դեմոկրատիան հայտնվել էր երեխաներ ձեռքը», և իրենք փորձում էին վերակառուցման հայտարարած ինքնակառավարումը իրականության կոչել՝ իրենց ձեռքը վերցնելով իրենց առօրյայի կառավարումը։   

Karen thinks that the participants of that Gathering were very different from the teenagers who appeared in Artek before that. Even the leaders of Artek called angrily called them “You! Perestroishiks”, because they [the perestroika activists] messed up “all the procedures, laws, logics, and suddenly democracy was in the hands of children”, and they tried to make the self-governance announced under Perestroika real, by taking control of their daily lives. 

Կարենի վկայությամբ, վերադառնալով Արտեկից և ոգևորված վերակառուցման բերած փոփոխությունների շնչով՝ ինքը և իր ընկերները շատ բան են փորձում փոխել իրենց շուրջը, մասնավորապես՝ դպրոցում։ «Շատ լուրջ էինք ընդունել ինքնավարությունը որպես երևույթ։ Իսկ Դրուժինայի խորհրդով նաև հասանք բյուջեի ուսումնասիրմանը, ես գնացի մինիստրություն, այս ժամանակ Լուսավորչության նախարարի մոտ, և պարզեցի, որ քսան հազար ռուբլի փոխանցվել ա մեր դպրոցին, նոր բան, սպորտային տարածք ստեղծելու համար, սպորտային տարածքը չէր ստեղծվել, և ես եկա և էդ հարցերը դրեցի տնօրենիս առաջ, որ՝ ու՞ր ա փողերը։ Շատ հետաքրքիր բան էղավ։ Տնօրենը անմիջապես իհարկե ջղայնացավ, հասկացավ, որ ստեղ մենակ ինքը հարցը չի կարող լուծել, ձայն բարձրացնել չի կարող, որ երևույթները ավելի են բարդացել, քան իրան թվում ա, և փորձեց դրա շուրջ քննարկում, իսկ քննարկումը ավելի բարդ էղավ, որովհետև դա արդեն Կոմերիտմիության բանն էր։ Ես նաև հետո Կոմերիտմիության քարտուղարն էի, և արդեն Կոմերիտմիության կոմիտեն հավաքվեց և սկսեց տնօրենի առաջ իրոք բարձրացնել բոլոր հարցերը, և տնօրենը հանկարծ հասկացավ, որ ես մենակ չեմ, դա մենակ իմ ամբիցիան չի և սուտ չի, և  պերեստրոյկայի մի սերունդ էր արդեն ձևավորվում և մենք շատ ոգևորված փորձում էինք ինքնակառավարել մեր դպրոցը, մեր դպրոցի առօրյան, մեր դպրոցի բյուջեն»։

According to Karen, returning from Artek and excited by the wind of changes brought by Perestroika, he and his friends tried to change many things around them, particularly at school. “We took autonomy very seriously as a phenomenon. And with Druzhina’s Council we also got to the study of the budget. I went to the Ministry, back then to the Minister of Enlightenment, and I found out that 20,000 Rubles were transferred to our school to create a new sports area, but sports area was not created, and I came to my headmaster and addressed those questions to her: “where is the money?” A very interesting thing happened. Of course, the headmaster immediately got angry, she understood that she could not solve the issue alone, she could not raise her voice, that the phenomena got more complicated than it seemed to her, and she tried to organize a discussion around it, and the discussion was more complicated, because it was already a matter of Komsomol. Later I was also the Secretary of Komsomol, and Komsomol Committee gathered and started to raise all the issues in front of the headmaster, and the headmaster suddenly understood that I was not alone, it was not only my ambition and was not a lie, and a generation of perestroika was being formed, and we were very excitedly trying to self-govern our school, our school routine, our school budget.”

1990թ․ ամռանը Արտեկում տեղի է ունենում Համամիութենական պիոներական կազմակերպության 10-րդ հավաքը, որը կազմակերպության վերջին, Կարենի խոսքերով՝ պատմական հավաքն էր։  Կարենը հիշում է․ «10րդ սլյոտը դա վերջին սլյոտն էր Համամիութենական պիոներական Լենինի անվան կազմակերպության։ Դրանից հետո դա փոխվեց և այլևս նույն անունը չուներ և նույն կառույցը չէր։ Եթե ճիշտ եմ հիշում, Մերձբալթյան հանրապետությունները հենց էդ ժամանակ ասեցին, որ չեն էլ ուզում մնան կազմակերպության մաս։ Մեր համար էլ էդ էր շատ ռադիկալ և մենք էդ քննարկման մեջ էինք՝ թե արդյո՞ք մենք էլ անենք նույն բանը, թե՞ չէ։ Վրաստանը շատ ավելի ինքնավստահ էր իրա դրսևորման մեջ։ Հետո Վրաստանը կարծեմ նաև տարբերվում էր նրանով, որ իրանք նույնացրել էին իրանց պետության դրոշը և իրանց դրոշը։ Ու էդ հլա էն Վրաստանն էր, որ մի անգամ էլ դրոշ փոխեց։ Վրաստանը շատ ոգևորված էր իրա հակամոսկվայությամբ, բայց ընդեղ կար Աբխազիա-Օսեթիայի հարցը, որը մենք գիտեինք։ Ու դրա համար, ասենք, էլի էդքան նույնացված չէինք։ Շատ լավ հասկանում էինք իրար, որ առանձնանում էինք համամիութենական կազմակերպությունից և չենք ուզում․․․ Մենք Վրաստանի հետ նույն դիրքերում էինք, որ փոխենք անունը, բայց մնանք կառույցի մեջ։ Մոլդովան, որի կազմակերպությունը «Վատռա» էր կոչվում, Մոլդովան էլի բավականին բան էր, նույնն էր․․․ Այսինքն, գիտես, մենք կարողանում էինք էս տարբերներով տեքստ ձևավորել, իրար հետ համաձայնեցնել կետերը, և նոր էդ կետերով ներկայանալ ընդհանուր ժողովին, որպեսզի իրար հակասող բաներ չուզենք։ Այսինքն, մենք էդ դիվանագիտական պահը՝ ձևավորել նույն պլատֆորմը, նույն կարծիքը, որ մեր ազգային կառույցները հնարավորություն ունենան մնան իրանց անունով, իրանց լեզվով և ազգային կառույց, ու դա ստացվի, դրա համար մենք փորձում էինք նույնացնել մեր տեքստերը, պայմանավորվել դրա շուրջ և նոր դա բերել ժողովի հաստատմանը, որ ընդեղ չլինի հակասություններ»։

In the summer of 1990, the 10th gathering of the All-Union Pioneer Organization took place in Artek, which was the last, and in Karen’s words, historic, gathering of the organization. Karen remembers, “The Tenth Gathering was the last Gathering of the All-Union Pioneer Organization named after Lenin. It was changed after that and did not have the same name anymore and was not the same organization. If I remember it correctly, the Baltic states said that they did not want to stay within the organization anymore right there. That was too radical for us and we were in that discussion: should we do the same or not? Georgia was much more self-confident in its manifestation. Then, I think Georgia was also different in that they made their flag identical with the flag of their state. And that was still Georgia that had changed the flag once more. Georgia was very excited with its anti-Moscowness, but there was the Abkhazia-Ossetia issue that we knew of. And that’s why, let’s say, we were not that much identifying [with them]. We understood each other very well, that we were separating from the all-union organization and did not want to… We were in the same positions with Georgia, to change the name, but stay in the organization. Moldova, their organization was called “Vatra”, Moldova was quite the same; i.e. you know, we were able to form a text among us, i.e. “the others”, to agree on clauses with each other, and then present these clauses in the plenary, so as to not demand contradicting things. In other words, that diplomatic moment of forming the same platform, the same opinion, so as our national organizations would have an opportunity to stay with their names, their languages and as a national organization, for that to work we tried to make our texts identical, to agree on it and then to bring it for the approval of the plenary, so as there would not be contradictions there.”

Ղարաբաղյան շարժումը

The Karabakh Movement

Կարենի վկայությամբ՝ ինքը Ղարաբաղյան շարժման մեջ ընդգրկվել է հենց սկզբից: Նրա ընկալմամբ Շարժումը Վերակառուցման մաս կամ արդյունք էր։ Կարենը և նրա դպրոցական ընկերները սկսում են ինքնահրատ թերթ հրատարակել, որը բաժանում էին Օպերայի հրապարակում հավաքված շարժման մասնակիցներին։ «Եվ էդ մեր թերթը զուգորդեց նրան, որ ռուսական տանկերը մտան Երևան, և պարետային ժամ էր մտնում կարծեմ, թե մտավ արդեն, և մենք որոշեցինք գնանք հարցազրույցներ վերցնենք զինվորներից, տանկերի մոտ։ Եվ մեր ծնողները իհարկե չգիտեին։ Եվ մենք գնում էինք, ձայնագրիչ չունեինք, ոչինչ չունեինք, թուղթ ու գրիչը առնում էինք և սկսում էինք հարցնել և գրել՝ խի՞ եք էկել, բա որ դուք գալիս էիք ձեզ ի՞նչ են ասել, և այլն։ Հետո դա դարձնում էինք հոդված՝ ինտերվյուի տեսքով և ուզում էինք տպել։ Ուզում էինք տպելն էլ էկավ-հասավ նրան, որ թերթը տպեցինք ամռանը, արդեն մոտավորապես դրանից մի տարի հետո, երևի ամռանը, արճիճով, թաքուն, Նոր Հաճնի Բրիլիանտի գործարանում, որտեղ գնացինք տենց մի օր, տենց չերեզ-չերեզ հարցրեցինք որտեղ ինչ կար տենց ծիպագրաֆիա և շատ լուրջ թերթ տպեցինք, անունն էլ դրեցինք «Մի խոսքով»։ Շատ երկար անուն էինք փնտրում։ Դրա առաջին օրինակը եղավ ձեռով գրած վերսիա, դասարանի համար, դպրոցի, հետո եղավ տպված վերսիա, և ես, արդեն երևի իննսուն թիվն էր, կամ ութսունինը, չէ, դեռ վերջին դասարան էինք, ես գրանցվեցի, իրոք, օֆիցիալ առաջի գլխավոր խմբագիր էի, օֆիցիալ, գաղտնիության թուղթն էլ կա, որ պտի սենց, տարբեր բաներ կար, դեռ սովետ էր, և ես թերթի գլխավոր խմբագիր էի 16 տարեկանում, շատ ոգևորված ու շատ վստահ, որ տենց էլ պիտի լինի»։ 

According to Karen, he got involved in the Karabakh Movement from the very beginning. He perceived the Movement as a part or an outcome of the Perestroika. Karen and his school friends started publishing a samizdat newspaper, which they distributed to the participants of the Movement gathered in the Opera Square. “And that newspaper of ours coincided with the entrance of Russian tanks into Yerevan, and I think a curfew was either going to be introduced or was already introduced, and we decided to take interviews from the soldiers, next to the tanks. And of course our parents did not know. And we were going, we did not have a recorder, we had nothing, we were taking pen and paper and started to ask and write down: “Why did you come?” “What were you told when you were coming?”, and so on. Then we were making an article out of it in the form of an interview and wanted to publish. This wanted-to-publish came to the stage that we printed the newspaper in the summer, about a year after that, probably in the summer, using lead types, secretly, in the Nor Hatchn Diamond Factory, where we went one day, after asking here and there about a place which had a typography, and we printed a very serious newspaper and named it “In a Word”. We were looking for a title for a really long time. The first copy was a handwritten version, for the class, for the school, then there was the printed version, and it was probably already [19]90 or [19]89, no we were still in the last class, I was registered, I was actually the first official editor-in-chief, the non-disclosure agreement exists, that you should [do] like this, there were different things, it was still Soviet [Union], and I was a chief editor of newspaper at the age of 16, I was very excited and very confident that it should be exactly like that.”

Կարենը պատմում է, որ չնայած իրենք սովորում էին ռուսական դպրոցում, որի տնօրենը Կոմունսատական Կուսակցության անդամ էր, և որտեղ դասերից բացակայելը, ինչպես նաև ազգային թեմաների մեջ ներգրավված լինելը խստորեն պատժելի էր, իերենք մի խումբ աշակերտներով որոշում են դասադուլի միջոցով իրենց սոլիդարությունը ցույց տալա Ղարաբաղյան Շարժմանը։ «Ղարաբաղյան շարժման հետ կապված, մենք որոշեցինք մասնակցենք և միանանք ուսանողների հայտարարած դասադուլներին։ Դպրոցներում շատ ավելի խիստ էր։ Կոմերիտմիությունն էլ էր արգելում նման բաներ։ Մեր տնօրենը խիստ արգելել էր և շատ հետևում էր նաև մեզնից մի սերունդ մեծերին, գնալ Եղեռնի, ասենք, օրը Ծիծեռնակաբերդ, դասադուլերը արգելված էր, և այլն։ Մենք դասարանով, այ էդ ակտիվներով, որոշել ենք, որ չէ՛, անում ենք դասադուլ, դա պարտադիր ա։ Բայց մեր դասարանում կային նաև ռուսներ, որոնք հիմա ժամանակավոր էին Հայաստանում, թե ինչ էին, բայց ամեն դեպքում կային ռուսներ, և դասարանը իրոք միահամուռ չէր գալիս, բայց սենց հանկարծ մի ծնող զանգել էր դպրոց և բողոքել, որ ինչ ա նշանակում, ինչ դասադուլ են անում, բա` ո՞վ ա անում։ Եվ մեր դասղեկը, մի շատ ջղային դասղեկ էր, միակ տղամարդն էր երևի դպրոցի, որը ձեռքը խփելով ասեց․ «իսկ հիմա կանգնեք, ո՞վ ա էդ որոշումը կայացրել»։ Սկզբից ամբողջ դասարանն էր կանգնել։ Հետո մենք նայեցինք իրար և հասկացանք, որ պետք չի ամբողջ դասարանը կանգնի, կարան նստեն, մենք մնացինք երևի մի վեց հոգով կանգնած, և էդ վեց հոգով թուքումուրը ստացանք, բան, որ ոնց եք արել»։ 

According to Karen even though they went to a Russian school, where the school principal was a member of the Communist Party, and where missing classes, as well as being involved in national topics, was strictly punishable, they decided with a group of students to show their solidarity with the Karabakh Movement through a strike. “Related to the Karabakh Movement, we decided to participate and join the strikes announced by [university] students. It was much stricter in schools. Komsomol also prohibited such things. Our headmaster strictly forbade and also closely followed those a generation older than us, for example going to Tsitsenakaberd on the Genocide day, strikes were forbidden, etc. We in our class, those activists, had decided that no, we were going on strike, that was mandatory. But there were also Russians in our class, who were temporary in Armenia or what, but anyway there were Russian [in the class]; and the class was united on strike, but suddenly a parent had called the school and complained about the strike. Our teacher was a very strict teacher, he was probably the only male teacher at the school, banging on the table he ordered us to stand up and asked who made that decision. First, the entire class stood up. Then we looked at each other and understood that it was not necessary for the entire class to stand up, they could sit down. Probably six of us remained standing and received all the reproach.”

1990թ․ Կարեն Հակոբյանն առաջին անգամ մասնակցում է Գերագույն Խորհրդի ընտրություններին՝ որպես «Պիանյերսկայա պրավդա» թերթի պատանի թղթակից։  Մինչ այդ նա տեսել էր՝ ինչպես էին անցնում ընտրությունները Խորհրդային Միությունում․ «Շատ լավ հիշում եմ, մամայի հետ մի օր գնում եմ, Աշտարակ երևի պիտի գնանք, և մաման ասում ա՝ չէ, մի հատ մտնեմ ընտրենք մեր պատգամավորին ու նոր գնանք։ Ու մտնում ենք, դուրս ա գալիս, ասում եմ՝ մամա, բա ու՞մ ընտրեցիր, ասում ա՝ բոլորին, բա՝ ընտրություն ա, մեկին պիտի ընտրես։ Եվ ըտեղ մաման ինձ բացատրում ա, որ չէ՛, էդ ժամանակ, էդ թվերին ոնց էր, ամեն դեպքում Գերագույն Խորհրդի պատգամավորները կարող էին լինել բոլորը ում թեկնածությունը առաջադրված էր, և ինքը իրավունք ուներ ընտրել բոլորին, ինքն էլ ընտրել էր բոլորին դուրս էր էկել։ Դա իմ համար մեծ հակասություն էր, էլի, որ բոլորին ընտրել, որ ուղղակի անցնելուց ընտրում, դուրս ես գալիս»։ Ի տարբերություն Խորհրդային ընտրությունների՝ 1990թ․ Գերագույն Խորհրդի ընտրություններն իրական էին։ Կարենը հիշում է․ «Կարեն Սիմոնյանը և մի ուրիշ կոմունիստ լիդեր մեր Զեյթունում պայքարում էին իրար դեմ պառլամենտի, Գերագույն Խորհրդի դեպուտատ լինելու համար, ու ես գնացի, իմ յունկոռի թերթիկը ցույց տալով մասնակցեցի ձայների հաշվարկմանը։ Ու հետևում էի, որ հանկարծ չֆռցնեն, չխաբեն, գնում էի, լսում էի բոլորի ելույթները, սենց շատ ոգևորված, ինձ թվում էր հեղափոխություն էր․․․ դե հեղափոխություն էր ամեն դեպքում, հիմա Կարեն Սիմոնյանի համար իրա հեղափոխությունն էր, ընտրությունների էին մասնակցում ազատ, ես էլ իմ չափով էի մասնակցում, գնում էի, որ էդ մասին հոդված գրեի»։

In 1990 Karnen Hakobyan participated in the elections of the Supreme Council for the first time as a young reporter of “Pianyerskaya Pravda” newspaper. Before that, he had seen how the elections were held in the Soviet Union. “I remember very well. One day I was going with my mother, we were probably going to Ashtarak, and my mother said, ‘No, let’s go in, let’s elect our deputy and then we’ll go.’ And we went in, she came out, and I asked her who she voted for. And she said to me that she had elected everyone. I was surprised, like ‘it’s an election, you have to elect one candidate.’ And then my mom explained to me that at that time, all the candidates could become members of the Supreme Council, and she had the right to vote for all of them, and she had voted for all. It was a big contradiction for me, that you could vote for all the candidates, that you could just vote while passing by.” Unlike the Soviet elections, the 1990 elections of the Supreme Council were real. Karen remembered that “In our Zeytun district two candidates were campaigning to get elected to the Supreme Council, Karen Simonyan and another communist. I went there, showed my Young Correspondent ID, and participated in the counting of votes. And I was watching so that they wouldn’t cheat. I went there, I listened to everyone’s speech. I was so excited, it seemed to me like a revolution... Well, it was a revolution in any case. For Karen Simonyan the revolution was the participation in free elections. For me, it was being there to cover the elections in a newspaper article.” 

Կյանքը անկախ Հայաստանում

The Life in Independent Armenia

1990-ականների սկզբին, որպես Սանկտ Պետերբուրգի Հանրայի ծառայության ակադեմիայի ուսանող, Կարենը, ակադեմիայի մի շարք այլ հայաստանցի ուսանողների հետ միասին սկսում է աշխատել ՀՀ Խորհրդարանում՝ որպես պատգամավորի օգնական։ Այնուհետև նա աշխատում է անկախ Հայաստանի մի շարք նորաստեղծ պետական կառույցներում՝ որպես օգնական, ապա խորհրդական, և այլն։ Հետագայում, սակայն, տեսնելով համակարգի կոռումպացվածությունը և ներսից փոփոխություններ կատարելու անհնարինությունը՝ Կարենը դուրս է գալիս պետական համակարգից և սկսում է աշխատել ոչ-կառավարական սեկտորում։ 1990-ականների վերջից սկսած Հակոբյանը բազմաթից վերապատրաստումներ է իրականացրել Հայաստանի հասարակական կազմակերպությունների և քաղաքացիական ակտիվիստների համար՝ շահերի պաշտպանության, կոնֆլիկտների լուծման, մարդու իրավունքների և այլ նման թեմաներով։ Ակտիվորեն մասնակցել է Հայաստանի քաղաքացիական շարժումներին, մասնավորապես՝ բանակում տեղի ունեցող սպանությունների, կեղծված ընտրությունների, ապօրինի քաղաքաշինության և այլն։ 

In the early 1990s, as a student of the St. Petersburg Academy of Public Service, Karen, along with several other Armenian students of the academy, started to work in the RA Parliament as an assistant to a deputy. Then he worked in a number of newly created state institutions of independent Armenia as an assistant, then an adviser, etc. Later, however, seeing the corruption of the system and the impossibility of making changes from within, Karen left the public sector and started working in civil society. Since the late 1990s, Hakobyan has conducted numerous trainings for Armenian civil society organizations and civic activists on advocacy, conflict resolution, human rights, and other topics. He actively participated in civic/social movements in Armenia, in particular, against murders in the army, falsified elections, illegal urban development, etc.