Následující text není historickou studií. Jedná se o převyprávění pamětníkových životních osudů na základě jeho vzpomínek zaznamenaných v rozhovoru. Vyprávění zpracovali externí spolupracovníci Paměti národa. V některých případech jsou při zpracování medailonu využity materiály zpřístupněné Archivem bezpečnostních složek (ABS), Státními okresními archivy (SOA), Národním archivem (NA), či jinými institucemi. Užíváme je pouze jako doplněk pamětníkova svědectví. Citované strany svazků jsou uloženy v sekci Dodatečné materiály.

Pokud máte k textu připomínky nebo jej chcete doplnit, kontaktujte prosím šéfredaktora Paměti národa. (michal.smid@ustrcr.cz)

Czesława Smołka (* 1932)

• urodzona 25 maja 1932 r. w Zebrzydowicach obecnie powiat cieszyński w województwie śląskim

• pochodzi z rodziny Chabiniok, osiadłej od wielu pokoleń na Ziemi Cieszyńskiej

• babcia pani Czesławy pochodziła z Ostrawy

• matka Stefania pochodziła z Zebrzydowic, z domu Witoszek, ojciec Paweł Chabiniok urodził się w Milikowie koło Jabłonkowa na Zaolziu

• ojciec pracował w policji, matka zajmowała się gospodarstwem domowym

• ojciec Paweł Chabiniok, jako st. posterunkowy Policji Województwa Śląskiego został we wrześniu 1939 r. aresztowany i jako jeniec Ostaszkowa, zamordowany w Kalininie (obecnie Twer) i pogrzebany w Miednoje. Wpisany na listę NKWD nr 05/4 z dnia 5 kwietnia 1940 r. poz. nr 23, nr akt 2049

• Czesława ma dwie starsze siostry: Wandę i Danutę

• uczęszczała do niemieckiej szkoły w latach II wojny światowej 1939-1945 w Zebrzydowicach

• po wojnie ukończyła 7 klasę polskiej szkoły podstawowej, następnie gimnazjum ekonomiczne w Cieszynie i cieszyńskie liceum

• po maturze pracowała w Powiatowym Związku Gminnym „Samopomoc Chłopska” w Cieszynie

• wyszła za mąż za pochodzącego także ze Śląska Cieszyńskiego Jana Smołkę, z którym była spowinowacona

• ze związku z Janem pochodzą dzieci: Mariusz i Lucyna

• po ślubie młodzi małżonkowie krótko mieszkali w Zebrzydowicach, by potem przenieść się do Cieszyna

• Czesława pracowała aż do wcześniejszej emerytury w 1990 roku w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Handlu Spożywczego w Cieszynie

• mąż Jan zmarł na zawał w grudniu 1990 roku

• Czesława Smołka posługuje się na co dzień językiem polskim, zna także bardzo dobrze gwarę cieszyńską oraz podstawy języka niemieckiego

• interesuje się historią rodziny i regionu, dużo podróżuje

• mieszka z synem Mariuszem w Cieszynie

Czesława Smołka, z domu Chabiniok, urodziła się 25 maja 1932 roku w Zebrzydowicach  na Śląsku Cieszyńskim. Leżąca wówczas na pograniczu polsko-czechosłowackim wieś, znajduje się w powiecie cieszyńskim, na pograniczu Śląska Cieszyńskiego i Górnego. Rodzina, z której pochodziła Czesława, była rodziną urzędniczo-chłopską, od dawna zamieszkującą Ziemię Cieszyńską. Ojciec, Paweł Chabiniok, który służył w armii cesarsko-królewskiej w czasie I wojny światowej, pracował jako starszy posterunkowy w Policji Województwa Śląskiego, matka, Stefania z domu Witoszek,  zajmowała się domem i gospodarstwem. W rodzinie posługiwano się gwarą śląską, chociaż rodzice Czesławy znali znakomicie język polski oraz niemiecki. Silne w rodzinie były tradycje czytelnicze;  zaczytywano się zwłaszcza w sienkiewiczowskiej „Trylogii”. Ważną rolę w rodzinie Chabinioków odgrywali dziadkowie ze strony matki - Witoszkowie, którzy mieszkali po sąsiedzku w Zebrzydowicach. Czesława była najmłodszym dzieckiem w rodzinie, wychowywała się wspólnie ze starszymi siostrami – Wandą i Danutą. We wrześniu 1939 roku siedmioletnia Czesława miała rozpocząć naukę w zebrzydowskiej szkole podstawowej, wybuch wojny zniweczył te plany. Ojciec został przeniesiony na wschodnią granicę Polski, a Czesława wraz z matką i siostrami oraz rodzinami kolejarskimi z Cieszyńskiego, ewakuowana do miejscowości Ruda Różaniecka na Podkarpaciu. Tam rodzina przebywała przez ok. 2 tygodnie, lecz w obliczu zbliżającej się Armii Radzieckiej, podjęto decyzję o powrocie na Śląsk. Po wielu perypetiach i trudach podróży, udało się we wrześniu 1939 r. roku powrócić do Zebrzydowic. Czesława rozpoczęła naukę w niemieckiej szkole podstawowej, a jej siostra Wanda, by uniknąć przymusowej pracy, wyjechała do rodziny do Żywca, który leżał w Generalnej Guberni. W tym czasie do rodziny Chabinioków dotarła smutna wiadomość o uwięzieniu ojca w obozie w Ostaszkowie. Paweł Chabiniok został w 1940 roku stracony w Kalininie, obecnie Twer i pochowany w Miednoje.

Lata II wojny światowej stanowią ważny okres w życiu p. Smołki, która doskonale pamięta relacje pomiędzy ludnością polską i nieliczną niemiecką, zamieszkującą Zebrzydowice podczas okupacji hitlerowskiej. Wspomina pierwsze transporty do Dachau i donosicieli wśród „volksdeutschów”. W miarę zbliżania się frontu, sytuacja robiła się coraz groźniejsza. Rodzina razem z sąsiadami i żołnierzami Wehrmachtu chroniła się w piwnicy. W końcu podjęto decyzję o pospiesznej ewakuacji do Dąbrowy na Zaolziu, a następnie do Milikowa, do matki ojca. Tam rodzina doczekała końca wojny.

Po zakończeniu działań wojennych i powrocie do Zebrzydowic, Czesława razem z matką i siostrami rozpoczęła organizowanie życia i domy „na gruzach”. We wrześniu 1945 r. Czesława rozpoczęła naukę w szkole podstawowej w Zebrzydowicach, a następnie ukończyła cieszyńskie gimnazjum ekonomiczne i cieszyńskie liceum. Po zdanej maturze, podjęła pracę w Powiatowym Związku Gminnym „Samopomoc Chłopska” w Cieszynie. Wkrótce też wyszła za mąż, za pochodzącego ze Śląska Cieszyńskiego, Jana Smołkę – syna lekarza z Chybia, żołnierza Armii Andersa i uczestnika bitwy o Monte Cassino Antoniego Smołki. Małżeństwo podjęło decyzję o przeprowadzce do Cieszyna, gdzie Jan pracował w Fabryce Maszyn Celma.  W Cieszynie na świat przyszły dzieci państwa Smołka: Mariusz i Lucyna. Małżeństwo otrzymało mieszkanie z pierwszej Spółdzielni Mieszkaniowej „Cieszynianka”, w którym pani Czesława mieszka do dziś, z synem Mariuszem.

Jan Smołka zmarł w 1990 roku,  w wyniku zawału serca. To wydarzenie zbiegło się w czasie z przejściem pani Czesławy na wcześniejszą emeryturę. Czesława zaangażowała się przede wszystkim w pomoc w wychowaniu trojga wnucząt  - dzieci córki Lucyny.